• Home
• Content
• ลอยกระทง "ประเพณีแห่งความคลีน"

ลอยกระทง "ประเพณีแห่งความคลีน"

1253

หลายคนคงได้เห็นภาพเทศกาลลอยกระทงกันไปเมื่อวานแล้ว คนก็ยังคึกคัก เพราะอัดอั้น มาหลายปี ด้วยปัญหาโรคระบาด (โควิด-19 ) ลอยกระทง   ประเพณีไทยที่เล่าขานว่าสืบย้อนมาตั้งแต่ครั้งสุโขทัย หลายร้อยปี ยังคงความน่าตื่นตาตื่นใจ  ผู้คนคึกคัก คับคั่งมาก ซึ่งหากมองในแง่การสืบสานมายาวนาน ก็น่าชื่นใจ ว่า คนไทยยังรักษาและสืบสานประเพณีได้เหนียวแน่น  หากแต่ถ้ามองในมุมมอง สิ่งแวดล้อม ปัญหาใหญ่ในปัจจุบันและจะเป็นปัญหาวิกฤติในอนาคตอันใกล้ คือ นั่นคือ สิ่งแวดล้อม ขยะ และ มลพิษ เราต่างก็รู้กันดี ในเรื่องนี้

วัฒนธรรม คือ สิ่งที่มนุษย์ประกอบสร้าง ขึ้นมาจากความเชื่อ ความศรัทธา ความสนุก ความบังเอิญ ฯลฯ แล้วก็แพร่ นิยม หรือ สืบสาน ขยายเพิ่ม จากง่ายๆ ก็ซับซ้อน จากแค่สนุก ก็มีพิธีกรรมทางศาสนา ความเชื่อ เป็นเรื่องศักดิ์สิทธิ์ ผูกโยงกับนรก สวรรค์ ต่างๆ

วัฒนธรรม สืบสานและสอดคล้องกับ วิถี ความเชื่อ และธรรมชาติ รอบตัว ดังนั้น คนริมแม่น้ำ คนที่มีวิถีวัฒนธรรมการดำรงอยู่ผูกพันกับน้ำ จะมีความเชื่อ มีประเพณี ต่อแม่น้ำ ซึ่งเป็นเรื่องปกติ และธรรมชาติก็กว้างใหญ่ไพศาล ส่วนชุมชน สังคม ยังมีเพียงน้อยนิด และไม่ได้รบกวนอะไรมากมาย

ปัจจุบัน ธรรมชาติถูกมนุษย์รุกรานมาก ทั้ง ดิน น้ำ ลม ฟ้า อากาศ ส่วนมีกิจกรรมของมนุษย์แทรกเข้าไปปนเปื้อน สะสม ประเพณี หรือ กิจกรรมทางสังคม หลายกิจกรรมจึงต้องกลับมาทบทวน ปรับรูปแบบ สร้างทัศนคติ หรือ สำนึกใหม่ ตีความใหม่ เพื่อไม่ให้สำนึกของผู้คน ต่อธรรมชาติ สูญหายไป อาทิ การเคารพ การบูชาแม่คงคา ยังคงอยู่แต่ ยังสืบสานา แต่รูปแบบปรับเปลี่ยนคือ วางกระทงส่วนบุคคล ไว้บน แพ หรือ กระทงขนาดใหญ่ แล้วค่อยไปลอยร่วมกัน เหมือนประเพณีลอยเรือ ของชาวเล

อีกอย่าง การสร้างกลไก หรือ วิธีการบริหารจัดการงานวัฒนธรรม บ้านเรายังอ่อนด้อยมาก ทำให้การจัดงานประเพณ เทศกาล แต่ละครั้ง จะทิ้งความเสียหาย หรือ ร่องรอย หรือ ปัญหาตามมามากๆ ทั้งขยะ ทั้งความเสื่อมโทรมทางธรรมชาติ ชุมชน สังคม และความบิดเบี้ยวในความหมายของประเพณีวัฒนธรรม คนจัดงาน เน้นปริมาณ แต่วางกระบวนการไม่ดี หรือปล่อยละเลย ทั้ง ร้านค้า ขยะพลาสติก เสียงดัง รถราเยอะแทบไม่มีที่เดิน และ การทะเลาะวิวาท ทำให้ประเพณีที่น่าจะสนุก น่าพัฒนาเป็นภาคท่องเที่ยว ก็ทำไม่ได้ เพราะในสังคมไม่ตระหนัก และมีสำนึกต่อเทศกาลของตน

ผมชอบเห็นเทศลายกระทง นะครับ ผมว่ามันมีสีสัน สวยงาม และมีนัยยะที่ดี แต่การจัดการรูปแบบใหม่ การวางกติกา มารยาท การรณรงค์ให้ถนอมสิ่งแวดล้อม เอาแค่วางที่พื้น ที่ริมแม่น้ำ หรือ โปรยแค่กลีบดอกไม้เกน้อย หรือ วางบนกระทงใหญ่ หรือ บนแพแล้วลอยออกไป เพื่อตอนเช้าสามารถจัดเก็บทิ้งได้ง่าย
 

เวลาพูดเรื่องนี้ ก็อดนึกถึงอดีต ผู้ว่าฯ สมัคร สุนทรเวช ที่ทะเลาะกับกลุ่มอนุรักษ์สิ่งแวดล้อม เรื่อง กระทงใบตอง กับ กระทงโฟม เพราะตอนนี้ กระแสแอนตี้โฟม มาแรงมาก ประเทศนี้ขยะโฟมล้นประเทศจริงๆ ปรากฏว่า กระทงใบตอง เก็บยากกว่า หนัก และเน่า หลายวันกว่าจะตักหมด คลองเริ่มมีกลิ่นเหม็น เพราะใบตองเน่า บ้างก็จม ไหลไปอุดตันตามท่อระบายน้ำ ต่างจากโฟม ซึ่งลอยและมีน้ำหนักเบา

เรื่องนี่ก็เป็นเรื่องหนึ่งที่เราไม่ได้ถกกันให้ตกผลึก ว่า เราจะลอยแล้วเก็บทิ้ง หรือ ลอยทิ้งไปในแม่น้ำ !!!  ??