29 January 2022
1026
( ขอบคุณภาพจาก Thai PBS News : https://www.youtube.com/watch?v=L3R0NI9ftuA )
ปฏิบัติการแก้ปัญหาคนจน ตอนที่ 1
เกษตรกร ราชการ และ ธกส.
ปัจจุบันปัญหา ต่างๆ ในสังคม การเมือง เศรษฐกิจ วัฒนธรรม มันร้อยรัดเกี่ยวข้องกัน ดังนั้น การแก้ไขปัญหา ต้องมองภาพรวม ให้เป็นและลงมือที่ตัวปัญหาเร่งด่วนก่อน ตามด้วยแผนสำรองต่างๆ ทำ ให้ถูกเรื่อง และเรื่องใหญ่ๆ สำคัญๆ ที่คนส่วนใหญ่ ซึ่งเป็นเกษตรกร คนจน เผชิญนั้น คือ ปัญหาปากท้อง หมายถึง ราคาผลผลิตกับค่าแรง ที่ก่อนนี้เรามอง ว่า รัฐ คือ กลไกกระทำหลัก รวมถึงทุน อิทธิพล แต่ปัจจุบัน ตัวกระทำมันแยกย่อย เยอะมาก หลายอย่างก็อยู่เหนือการควบคุม ความเป็นทุนเองก็พลิกผัน ข้ามเขตแดน และช่วงชิง
บางประเทศ รัฐ มองการไกล สร้างระบบขนส่ง ขนาดใหญ่ที่รวดเร็ว มีประสิทธิภาพ เพื่อระบายผลผลิตช่วยเกษตรกร แต่บาง รัฐ วันๆคิดแต่เรื่องขึ้นค่าน้ำมันกับเก็บภาษี ยิบย่อย
รัฐไทย ทำงานผ่านกลไกราชการ ซึ่งมีปัญหา ทั้งล่าช้า ทั้งดักดาน คืออ่านสถานการณ์รายวัน บ้านเมือง ทิศทางโลก ไม่ออก แถมไม่นำพา เพราะเป็นระบบที่ทำงานแบบมองแต่เบื้องบน หรือ เจ้านาย จึงยับยั้ง หรือ ยุติปัญหา หรือ วางรากฐานแก้ไข ไม่ได้ เวลาที่เราพูดถึงเกษตรกร ทั้งในฐานะ ราชการ หรือ เจ้าหน้าที่รัฐที่จะเข้ามา แก้ไข หรือ สนับสนุนช่วยเหลือก็ตาม หรือในฐานะนักพัฒนา ในฐานะนักวิชาการ นักวิจัยศึกษา หรือ สื่อมวลชนสายเกษตร ก็ตาม เราต้องเข้าไปถ่องแท้ หาเงื่อนไขที่ก่อปัญหาให้เจอ อาทิ จากกรณี ผักกาดตกต่ำ และต้องทำลายทิ้ง นับแสนกิโล เป็นเรื่องที่น่าเศร้ามาก ทั้งๆ ที่ รัฐ หรือ ราชการในท้องถิ่นควรจะติดตาม ใส่ใจ และตระเตรียมแผนสำรอง เพราะยังไงๆ ก็รู้อยู่แล้ว ว่าพืชเศรษฐกิจในท้องถิ่นมีอะไรบ้าง ปลูกเดือนไหน เก็บเกี่ยวเดือนไหน ราคาในตลาดเป็นอย่างไร ทางออก ทางแก้ ไปทางไหน ถ้าบอกไม่รู้ หรือ ไม่ใช่หน้าที่ ผมว่า ให้ยุบหน่วยงานนั้นทิ้ง เพื่อทำให้กลไกราชการมีประสิทธิภาพกว่านี้
เมื่อเช้า อ่านเจอคอมเม้น นานาต่างๆ บนโลกออนไลน์ จับใจความได้ว่า ทำไมไม่เอาแปรรูป ? อาทิ ทำ กิมจิ หรือ อื่นๆ ผมในฐานะเกษตรกร มีประสบการณ์แปรรูป นะครับ ผมจะบอกอะไรให้เป็นวิทยาทาน
ประเด็นแรกเลย ชาวบ้านหรือเกษตรกร เคยเรียนรู้ เรื่องนี้หรือเปล่า (เรื่องแปรรูปผลผลิตตัวเอง) ทำเป็นไหม ? ทำไมจนป่านนี้ หมายถึงว่า ผลผลิตเกษตรของเรา ทุกวันนี้ ยังมีปัญหาเดิมๆ ผมจะบอกนะครับ การแปรรูป มันคิดแบบคนโลกสวยได้ แต่ถ้าจะทำจริง ไม่ง่าย อย่างแรก เอาเงินที่ไหนทำ เอาคนที่ไหนช่วย เอาช่องที่ไหนขาย ?
ประเด็นที่สอง ข้าราชการ ไปยันรัฐบาล เคยวางแผน เคยติดตาม ว่าในแต่ละปี ในแต่ละฤดู ใคร พื้นที่ไหน ปลูกอะไร ที่ไหน เดือนไหน เก็บเกี่ยวอย่างไร ออกตลาดยังไง แปรรูปกี่เปอร์เซ็น
ข้าราชการไทย ทั้งท้องที่ ท้องถิ่น อย่างแรกก็ต้องถาม ว่า ทำงานหรือเปล่า ถ้าทำ ก็ควรจะมีตัวเลข ผลผลิตที่จะออกแต่ละปี มีอะไรบ้าง ขายที่ไหน ขายให้ใคร ตัวเลขราคา ตลาดรับซื้อ ในจุดต่างๆ ตัวเลขคงเหลือ และปัญหาอื่นๆ รวมไปถึงแหล่งแปรรูป โรงงานต่างๆ ที่สามารถเข้าเจรจา หาทางออกช่วย เรื่องพวกนี้ คนทำงานต้องมี แผนการเร่งด่วนช่วยเหลือต้องออกมาทัน ถ้าไม่มี ก็ต้องถามว่า คุณมาทำตรงนี้เพื่ออะไร ?
ประเด็นที่สาม กรณีแปรรูป ปัญหาคือ มันแปรรูปเฉพาะกิจไม่ได้ ผักแสนกิโล พื้นที่ผลิตผักปีละ แสนกิโล ควรจะมีสัก 1 โรงงาน ที่พร้อมจะรับมือ หรือ เจรจากับโรงงานที่พร้อม จับมือกันหาทางออก และ ถ้าจะทำต้องมีโรงงาน ที่พร้อม ทักษะที่พร้อม ถ้าจะมีให้พร้อม ต้องมีทุน ต้องทำต่อเนื่อง เพื่อยืนระยะในตลาด ไม่ใช่เอางบมาละลายเล่น ดังนั้น ผู้ประกอบการที่เขาทำได้แล้ว ควรจะมาจับมือ คุยกัน อย่างกรณี เดอ ซีโมน ซึ่งแปรรูปผลไม้เป็นไวน์ ที่พยายามเจรจากับพาณิชย์จังหวัด กรณี มังคุด ราคาตกต่ำ ปรากฏว่า ไม่สนใจ หันไปเชิญผู้ว่าฯ มาออกโฆษณารณรงค์ ให้คนไทยช่วยกินมังคุด เหลวไหลมาก เดอ ซีโมนขอแค่อนุเคราะห์การขนส่ง ให้มาถึงโรงงาน เท่านั้น
แปรรูปแล้ว จัดแพ็คเกจสวยงามแล้ว ขายยังไง ถ้ารอขายแค่เมืองทอง อย่างที่พัฒนาชุมชน (OTOP) วางแผนให้ ก็ตาย กว่าจะขายหมด ของเสียหาย เสื่อมสภาพ เจ๊ง...พอดี การแปรรูป ทุกอย่าง นั่นคือ การก้าวมาทำธุรกิจ ซึ่งเป็นอาชีพที่ต้องการทั้งทักษะ เวลา และใจรัก ดังนั้น ชีวิตเกษตรกร จริงๆ ทำไม่ได้ ไม่มีเวลา ไม่มีทักษะ
หรือ ทำได้แล้ว เริ่มขายได้แล้ว แต่ยังมันอยู่ในระยะ “ประคับประคองตัวเอง” ก็ต้องมีเวลา มีส่ายป่าน เพื่อให้ขยับขยายตลาด ซึ่งความเก่ง ความชำนาญ ประสบการณ์ของผู้ประกอบการ ผู้นำกลุ่มมีผลมาก และที่สำคัญ “ทุน” ต้องเข้าใจ ต้องเอื้อ ต้องช่วยอีกแรง
กรณี ผมแปรรูปผลไม้ ( เป็นไวน์) มาตกม้าตายจุดนี้เอง ในขณะที่เรา เริ่มทำตลาดได้ วางระบบ ทั้งหมด ตั้งแต่ สร้างลูกไร่ ลูกสวน ผลิตวัตถุดิบ มาจนถึงโรงบ่มแปรรูป บรรจุ และ นำออกทำตลาด 5-6 ปี เป็นรูปเป็นร่างบ้าง ยังไม่เข้มแข็งนัก ก็มาเจอโควิด โดนล็อคดาวน์ โดนห้ามจำหน่ายออนไลน์ และโดนเครดิต บูโร จาก ธกส. ซึ่งนั่น คือ วิธีคิดของรัฐ และแหล่งทุนรัฐ อย่าง ธกส. หรือ อื่นๆ
การแปรรูป ไม่ใช่ ความสำเร็จที่ได้แปรรูป แล้วสินค้าที่ทำ กองพะเนินในโรงงาน จะขายยังไง การคิดหรือเลือกทางออกทางใด ต้องคิดให้สุดทาง และดันให้สุดทาง สุดทางนี่ หมายถึง ทั้ง ทุน เวลา และ การช่วยสร้างตลาด กรณีไวน์ของผม จนถึงวันนี้ 6 ปีแล้ว ธกส. ยังไม่เคย แสดงบทบาทอะไร ในฐานะเจ้าหนี้ หรือแหล่งทุน เพื่อช่วยเกษตรกร
ฉะนั้น ผมติดตามปัญหาภาคเกษตรมาหลายปี ทำตั้งแต่แปรรูป ข้าว มาหัวผักกาด ปลาดุก กล้วย หม่อน กระเจี๊ยบ ฯลฯ ทำทั้งแยม น้ำ แป้งกล้วย และไวน์ มองเห็นภาพ รวมทั้งหมด และบอกได้ว่า กลไกราชการ แก้ไขปัญหาเกษตรกรไม่ได้ เกษตรกรไทย จึงขึ้นอยู่กับ พ่อค้าคนกลางและตลาด
ประเด็นที่สี่ ตัวเกษตรกรเอง ก็เลิกงมโข่ง หมายถึง อย่าเอาแต่ก้มหน้าก้มตาปลูกให้ได้มากๆ เยอะๆ ปลูกตามเค้าๆ ทำตามๆกัน ลำไยก็ลำไยทั้งบ้านทั้งเมือง ผักกาดก็ผักกาดทั้งหุบเขา ต้องหัดสำรวจ ตลาด ราคา มีแผนสอง แผนสาม ลูกหลานที่ส่งไปเรียนจบตรี เอก โท ก็ส่งและถีบมันไปรับใช้ คนรวย หรือ จมในระบบ ส่งไปแล้ว ก็เอามาใช้ทำงาน มาช่วยเหลือพ่อแม่พี่น้องของมัน ทำเป็นบริษัท หรือ วิสาหกิจ พัฒนาแบรนด์ ผลิตภัณฑ์ โลกวันนี้ มันชนะกันด้วยความรู้ความเก่ง เราต้องปรับตัว
ประเด็นที่ห้า คือ กฎหมาย นโยบาย และระเบียบคำสั่ง สำหรับประเทศนี้ คนออกกฎหมาย เกือบทั้งหมด ออกไว้กดหัวคนจน คนเล็กคนน้อย เหมือนกรณีห้ามขายออนไลน์ ผู้ประกอบการแปรรูป คนต่างจังหวัด ถ้าราชการห้ามไปหมด มันจะมีทางเดินที่ไหน สินค้าของชาวบ้านห้ามแต่ของทุน มีกลาดเกลื่อน ตั้งแต่ร้านโชว์ห่วย ยันซูเปอร์มาเก็ต
วันนี้ พืชผลการเกษตรของจีนรุกตลาด ในราคาที่ต่ำกว่า เร็วกว่า สดกว่า คำถามคือ ทำไมเกษตรกรจีนทำได้ แล้วทำไม ประเทศ เหี้ยๆ นี้ ยังแก้ไขด้วยการทำลายทิ้งแทน ?
