ข้อเสนอแนะการระงับข้อพิพาททางเลือกในพื้นที่จังหวัดชายแดนใต้
8 December 2015
1444
อุสตาซอับดุชชะกูรฺ บิน ชาฟิอีย์ (อับดุลสุโก ดินอะ)
กรรมการสภาประชาสังคมชายแดนใต้
อาจารย์พิเศษมหาวิทยาลัยทักษิณ
ผู้ช่วยผู้จัดการโรงเรียนจริยธรรมศึกษามูลนิธิ
อ.จะนะ จ.สงขลา
Shukur2003@yahoo.co.uk
http://www.oknation.net/blog/shukur
ด้วยพระนามของอัลลอฮฺ ผู้ทรงเมตตากรุณาเสมอขอความสันติสุขจงมีแด่ศาสนฑูตมุฮัมมัดและผู้เจริญรอยตามท่านและสุขสวัสดีแด่ผู้อ่านทุกท่าน
เมื่อวันที่ 3 ธันวาคม 2558 ได้มีโอกาศให้ข้อเสนอแนะในการจัดทำคู่มือการระงับข้อพิพาททางเลือกในพื้นที่จังหวัดชายแดนใต้ร่วมกับผู้นำศาสนา นักวิชาการ นักพัฒนาสังคม แกนนำสตรีที่วิทยาลัยอิสลามศึกษา มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ วิทยาเขต ปัตตานี
กระบวนการระงับข้อพิพาทนอกศาล หรือ การระงับข้อพิพาททางเลือก (Alternative dispute resolution - ADR) หมายถึง การระงับข้อพิพาทโดยไม่ใช้วิธีฟ้อง
ศาล ซึ่งโดยหลักๆจะแบ่งได้ 4 วิธีได้แก่ การเจรจา (negotiation) การไกล่เกลี่ย (mediation) การประนีประนอมข้อพิพาท (conciliation) และ การใช้กระบวนการ
อนุญาโตตุลาการ (arbitration)กล่าวคือ
- การเจรจา (negotiation) คู่กรณียินยอมที่จะหันหน้ามาเจรจากันเองโดยไม่มีบุคคลที่ 3 มาเกี่ยวข้องทำให้ประหยัดค่าใช้จ่ายและเวลา แต่หากการเจรจาไม่ลงตัวก็อาจทำให้หาข้อสรุปไม่ได้ ล่าช้า หากจะตกลงทำการเจรจากันอาจต้องกำหนดเวลาให้แน่นอนว่าจะต้องเจรจากันให้เสร็จสิ้นเมื่อใด
ข้อดีอีกประการหนึ่งของแนวทางนี้ก็คือ สามารถรักษาความลับระหว่างคู่เจรจาไว้ได้เนื่องจากไม่มีบุคคลที่สามมาเกี่ยวข้อง
- การไกล่เกลี่ย (mediation) มีบุคคลที่ 3 มาเกี่ยวข้องคือ ผู้ไกล่เกลี่ย (mediator)
- การประนีประนอมข้อพิพาท (conciliation)
- การอนุญาโตตุลาการ (arbitration)
ข้อดี
(1) รวดเร็วและมีประสิทธิผล (2) รักษาชื่อเสียง และความลับของคู่กรณี (3) รักษาความสัมพันธ์ของคู่กรณีพิพาทได้ (4) เหมาะสมสำหรับข้อพิพาทที่ยุ่งยากและสลับซับซ้อน (5)ลดคดีที่ขึ้นสู่ศาล
สำหรับจังหวัดชายแดนภาคใต้ นั้น สามารถแยกข้อพิพาทได้ 4 ประเด็นใหญ่ 1. ประเด็นศาสนาระหว่างมุสลิมกับมุสลิม 2. ประเด็นศาสนาระหว่างมุสลิมกับต่างศาสนิก 3. ประเด็นทั่วไปที่ไม่ใช่ประเด็นเกี่ยวข้องกับศาสนา 4. คดีความมั่นคงระหว่างรัฐกับประชาชน แต่ไม่ว่าข้อพิพาทใดอาจจมีข้อพิพาทที่เกี่ยวกับสตรีซึ่งนางอาจไม่สามารถเปิดเผยได้ต่อหน้าผู้ดำเนินเจรจา หรือไกล่เกลี่ย
สำหรับขั้นตอนการระงับข้อพิพาท
- การเจรจาเบื้องต้น
- ก่อนการไกล่เกลี่ย
- การเข้าสู่การไกล่เกลี่ย
- หลังการไกล่เกลี่ย
เมื่อพิจารณาทั้งหัวข้อพิพาท และกระบวนการ คุณสมบัติของคณะผู้ไกล่เกลี่ยมีความสำคัญมากต้องสอดคล้องกับหัวข้อพิพาทด้วยเช่นกันเพื่อสร้างความโปร่งใส มั่นใจในความรู้ ความสามารถ
ข้อท้าทาย
1.กรณีข้อพิพาทด้านศาสนาระหว่างมุสลิมกับต่างศาสนิกเช่นผู้ชายคนหนึ่งเดิมนับถือศาสนาพุทธรับนับถือศาสนาอิสลาม เมื่อเสียชีวิตญาติแต่ละฝ่ายต้องการนำเขาไปประกอบพิธีกรรมศาสนา
- บทบาทสำนักงานบริหารงานยุติธรรม(สน.ยธ.)ของศูนย์อำนวยการบริหารจังหวัดชายแดนภาคใต้ (ศอ.บต.)จากทฤษฎีสู่ปฏิบัติ
การพัฒนากระบวนการยุติธรรมทางเลือก/สมานฉันท์ ด้วยการพัฒนาให้มีระบบการไกล่เกลี่ยประนอมข้อพิพาททุกระดับยังไม่สามารถจับต้องได้เชิงประจักษ์
- บทบาทสตรี
จากข้อพิพาทในหลายกรณีพบว่าเป็นเรื่องสตรีล้วนๆแต่ผู้ระงับข้อพิพาทเป็นผู้ชายทำให้นางไม่กล้าเปิดเผยข้อมูลอย่างครบถ้วน
