4 รางวัลป่างามน้ำใสปี 2558 "ศูนย์เรียนรู้และปฏิบัติการอนุรักษ์ฟื้นฟูทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมมหาชัยตะวันออก"
6 November 2015
1103
ความเป็นมากลุ่ม
เนื่องจากที่ผ่านมามีการทำกิจกรรมต่างๆทั้งทางตรงและทางอ้อมที่ส่งผลกระทบต่อระบบนิเวศชายฝั่ง โดยเฉพาะป่าไม้ ลุ่มน้ำ รวมกระทั้งความหลากหลายของสัตว์ป่า ซึ่งเป็นแหล่งอนุบาลสัตว์น้ำ แหล่งอาหาร ที่อยู่อาศัยของมนุษย์เป็นเวลายาวนานจนทำให้เสียสมดุลในระบบนิเวศ ซึ่งสิ่งที่ส่งผลกระทบเห็นได้ชัดเจน คือ การกัดเซาะชายฝั่งโดยเฉพาะพื้นที่ชุมชนทางฝั่งอ่าวไทย ซึ่งถือเป็นประเด็นสำคัญที่ทำให้ชุมชนตระหนักจึงริเริ่มพูดคุยหารือกันในวงเล็กๆว่าเราควรเรียนรู้แล้วหาแนวทางในการปกป้องพื้นที่ชายฝั่งด้วยวิธีการแบบไหน โดยเริ่มสำรวจพื้นที่ชายฝั่งในชุมชนพื้นที่อ่าวมหาชัยตะวันออก จ.สมุทรสาคร มีตำบลพันท้ายนรสิงห์ ม.8 ตำบลโคกขาม ม.3 ม.8 และเทศบาลตำบลบางหญ้าแพรก ม.2 ขยายฐานแนวคิดและทดลองจากการสังเกตเห็นการปักไม้ไผ่เลี้ยงหอยแมลงภู่ ว่าหลังหลักหอยมีตะกอนดินเลนเกิดขึ้น ทางกลุ่มจึงเริ่มทดลองใช้ไม้ไผ่มาปักชะลอคลื่นโดยเริ่มระดมทุนระหว่างผู้บ้านในขณะนั้นและเจ้าของพื้นที่ดินที่ถูกกัดเซาะ เป็นแปลงเอกชนหน้าทะเลฝั่งตะวันออกประมาณ 100 ไร่ ที่ถูกกัดเซาะและสิ่งที่เกิดขึ้นสามารถสร้างดินตะกอนเลนได้ โดยกำหนดขนาดไม้ไผ่เส้นผ่าศูนย์กลาง 3 นิ้ว ยาว 5 เมตร และเก็บข้อมูลอย่างต่อเนื่องโดยคณะทำงาน ทำให้มีหน่วยงานต่างๆมีความสนใจและลงมาศึกษาเรียนรู้พัฒนาหนุนเสริมภูมิปัญญาที่เกิดจากการทดลองของชุมชนจนมาถึงในปัจจุบัน
ส่วนที่ 2 ข้อเสนอโครงการ
2.1 ชื่อ
โครงการ สำรวจประเมินสถานภาพป่าชายเลนเพื่อการบริหารจัดการอย่างส่วนร่วมของชุมชน
2.2 ระยะเวลาในการดำเนินงานโครงการ (ตั้งเดือน..มกราคม..ถึงเดือน..สิงหาคม..) (6 – 12 เดือน)
2.3 พื้นที่ดำเนินการและกลุ่มเป้าหมาย
- จำนวนพื้นที่ หมู่บ้าน ตำบล อำเภอ จังหวัด
- จำนวน 4 หมู่บ้าน มีตำบลพันท้ายนรสิงห์ ม.8 ตำบลโคกขาม ม.3 ม.8 และเทศบาลตำบลบางหญ้าแพรก ม.2 อ.เมือง จ.สมุทรสาคร
- เยาวชน ชาวบ้านในชุมชน จำนวน 4 หมู่บ้าน มีตำบลพันท้ายนรสิงห์ ม.8 ตำบลโคกขาม ม.3 ม.8 และเทศบาลตำบลบางหญ้าแพรก ม.2 อ.เมือง จ.สมุทรสาคร
- กลุ่มเป้าหมายมีส่วนร่วมในโครงการอย่างไร
-ร่วมคิดร่วมทำ วางแผนและดำเนินกิจกรรมร่วมถึงการประชาสัมพันธ์สิ่งที่ชุมชนได้ร่วมมือกันปฏิบัติ
- แผนที่ของชุมชน แหล่งทรัพยากร เช่น ป่า แหล่งน้ำ ที่สาธารณะ และที่ตั้งสถานที่สำคัญ
2.4 ปัญหาด้านสิ่งแวดล้อมที่เกิดขึ้นในพื้นที่
- ให้อธิบายว่าปัญหาที่เกิดขึ้นในพื้นที่มีอะไรบ้าง
-การกัดเซาะชายฝั่ง เนื่องจากการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศและป่าชายเลนลดน้อยลง
-คุณภาพน้ำเสียผลจากกิจกรรมต่างๆของมนุษย์ตั้งแต่ภาคอุตสาหกรรมโรงงาน ภาคเกษตร จนถึงระดับครัวเรือนในชุมชน โดยเฉพาะการจัดการขยะ
-แหล่งอาหารที่ชุมชนหากินลดน้อยลง เนื่องจากพื้นที่ป่ามีน้อยแหล่งหลบภัยหรือเพาะพันธุ์ของสัตว์น้ำวัยอ่อนไม่ปลอดภัย
-พื้นที่เดิมถูกเปลี่ยนมือสู่นายทุน นำไปสู่การเปลี่ยนสภาพพื้นที่จากเดิมเพาะเลี้ยงธรรมชาติโดยชาวบ้านในชุมชนมีการดูแลที่เอื้อต่อระบบนิเวศอย่างสอดคล้อง แต่เมื่อเปลี่ยนผู้ถือครองจึงขาดความสำนึกต่อระบบนิเวศที่ที่ต้องอาศัยปัจจัยจากธรรมชาติเป็นหลัก
2.5 ที่ผ่านมาท่านได้ทำการแก้ไขปัญหาด้านสิ่งแวดล้อมที่เกิดขึ้นอย่างไร ให้นำเสนอผลงานและความสำเร็จในการแก้ไขปัญหา (เชื่อมโยงกับปัญหาสิ่งแวดล้อมข้อ 2.4)
- ให้อธิบายว่าชุมชนได้ดำเนินการแก้ไขปัญหานั้นอย่างไร
-ปักไม้ไผ่ชะลอคลื่นเป็นรูปแบบสามเหลี่ยมหน้าจั่ว เพื่อลดแรงปะทะของคลื่นหน้าทะเลป้องกันการพังทลายของชายฝั่งและเพิ่มตะกอนดินเลนหลังแนวไม้ไผ่ โดยจากการเก็บข้อมูลประมาณ 1 ปี มีตะกอนดินเลนเพิ่มขึ้น 10 ซม.โดยประมาณ
-ปักไม้ไผ่สร้างป่าเลนเทียม เพื่อกักดินเลนให้อยู่กับพื้นที่นำไปสู่การปลูกป่าชายเลนโดยเริ่มปลูกได้เมื่อผ่านไปแล้ว 1 ปี
- รณรงค์การปลูกป่าเพิ่มพื้นที่แหล่งอนุบาลสัตว์น้ำวัยอ่อน
-รณรงค์การคัดแยกขยะกับกลุ่มผู้เข้าร่วมกิจกรรมกับทางศูนย์ฯ
-เป็นแหล่งเผยแพร่และศูนย์เรียนรู้เชิงปฏิบัติการจริง
-ขาดการมีส่วนร่วมจากผู้ประกอบการในพื้นที่ในการแก้ไขปัญหาทางด้านสิ่งแวดล้อม
-ยังไม่มีการประเมินสถานภาพป่าชายเลนในเชิงลึกโดยชุมชน
- มีบทเรียนที่เป็นเทคนิคหรือนวัตกรรมในการแก้ไขปัญหาด้านสิ่งแวดล้อมอะไรบ้าง
- ต้องปักไม้ไผ่เพื่อให้เกิดตะกอนเลนหลังแนวไม้ไผ่ก่อนจะดำเนินการปลูกป่าเพื่อสร้างแนวป้องกันธรรมชาติ ให้ธรรมชาติรับมือภัยตามระบบของธรรมชาติ
-ต้องเพาะต้นกล้า 4 เดือน ก่อนจะนำกล้าไปปลูกเพื่อให้ต้นมีความแข็งแรงสามารถต้านและรับมือกับความแรงของคลื่นลมได้
-ต้องช่วยสร้างฐานเกราะคุมกันโดยมนุษย์(ปักไม้ไผ่ชะลอคลื่น)เพื่อให้ป่าชายเลนฟื้นตัวโดยตัวมันเอง
2.6 การดำเนินงานโครงการ
- จากผลงานความสำเร็จในการแก้ปัญหาข้างต้น (ข้อ 5) ท่านได้นำแนวทาง เทคนิค วิธีการ หรือได้คิดค้นนวัตกรรมใหม่ๆ มาต่อยอดและขยายผลงาน ในการแก้ไขปัญหาด้านสิ่งแวดล้อมอย่างไรบ้าง
ผลที่เกิดขึ้นจากการดำเนินงาน มี
- เพิ่มพื้นที่ดินเลนงอก 100 กว่าไร่ ตั้งแต่ปี 2550 ที่เริ่มปักไม้ไผ่อย่างเป็นระบบ
- มีพื้นที่ป่าชายเลนเกิดขึ้นจำนวน 50 ไร่ ตั้งแต่ปี 2550 ที่เริ่มปักไม้ไผ่อย่างเป็นระบบ
- ทำให้เกิดแหล่งอนุบาลสัตว์น้ำเพิ่มขึ้น มีแหล่งหากินของชุมชน
2.9 วิธีการและตัวชี้วัดการติดตามประเมินผลการดำเนินงาน (ระบุ)
- จัดทำรายงานสรุปผลของแต่ละกิจกรรม
-ระบุรายชื่อและจำนวนของผู้เข้าร่วมแต่ละกิจกรรม
-เยาวชน คนทั่วไป ที่เข้าร่วมกิจกรรมสามารถบอกชื่อพันธุ์ไม้ป่าชายเลนได้ โดยการสัมภาษณ์พูดคุย
